Moet ik mijn boot ijsvrij houden?
Je boot ijsvrij houden: nodig of overbodig?
De kans op een strenge winter is niet zo groot meer, maar je kunt maar beter beslagen ten ijs komen als het toch flink gaat vriezen. Want dan rijst telkens weer de vraag: moet ik mijn boot ijsvrij houden of niet? Na een rondje langs experts blijkt dat deze vraag niet met een simpel ‘ja’ of ‘nee’ te beantwoorden is.
Vroeger had je nog eens winters. De heer Post senior van scheepswerf Brouwer in Zaandam kan erover meepraten. In de strenge winter van 1953-1954 woonde hij op een betonnen ark. Het ijs was 25 centimeter dik. Staand op het ijs heeft hij een geul gezaagd rond de boot. En dan moest hij ook nog die ijsblokken eruit halen. Twee jaar later was het weer raak. Maar goed, we leven nu in de winter van 2006-2007. Heeft het nog zin om een ijszaag aan te schaffen?
Volgens Mannes Hengelaar, constructeur voor onder meer Hercules betoncasco’s, is het vraagstuk van de ijsbelasting nog niet opgelost in de arken bouwwereld. “Als we echt rekening zouden houden met zware ijsbelasting, zouden de arken een stuk dikker gebouwd moeten worden”, zegt hij. Maar wat is zware ijsbelasting? Over welke diktes praten we? Hengelaar heeft dat niet onderzocht, maar hij kan wel een inschatting geven. “Een paar centimeter ijs levert geen horizontale druk op. Het wordt twijfelachtig als je boven de 20 centimeter ijs komt. Hoe dikker het ijs, hoe sterker de wanden naar binnen gedrukt worden. Er kunnen dan scheuren ontstaan onderin de bak, op de plek waar de wand aansluit op de bodem.” Wat de heer Post in de winter van 1953-1954 deed, was dus zo gek nog niet: in actie komen als het ijs dikker dreigt te worden dan 20 tot 25 centimeter.
In de praktijk is het de vraag of arken inderdaad een stuk dikker gebouwd moeten worden, zoals Hengelaar zegt. Henk Kapitein van Duc Diving zit al twintig jaar in de betonreparatie. In al die tijd heeft hij drie keer schade door ijsgang gerepareerd na een strenge winter maar dat was drie keer bij oudere casco’s. “De laatste twintig jaar worden betonnen arken sterker gebouwd. De kwaliteit van het beton is beter, evenals de bekisting. Zolang je op binnenwater ligt, dus een kanaal, haven of gracht, is er niet veel aan de hand. Op rivieren en meren is er meer risico, omdat je dan te maken hebt met een groter ijsveld.” Ook Spruyt bevestigt dat hun casco’s sterk genoeg zijn om ijsdruk te kunnen weerstaan. “We werken met betonnen tussenwanden, waardoor de buitenwanden een flinke druk kunnen hebben. Onze arken hoef je niet ijsvrij te houden. Dat doen we zelf ook niet met de arken in aanbouw die bij ons in het kanaal liggen.” Spruyt geeft twintig jaar garantie op het casco, zonder de voorwaarde van ijsvrij houden.
En hoe zit het met stalen casco’s? Ook daar geldt hetzelfde verhaal: hoe dikker het ijs en hoe zwakker het casco, hoe meer de huid wordt ingedrukt. Tot woonschip omgebouwde binnenvaartschepen zijn over het algemeen zwaar genoeg gebouwd om de druk van het ijs te weerstaan, volgens Post van scheepswerf Brouwer. Maar er zijn ook casco’s van 3 tot 4 mm dik met weinig spanten. Die kunnen minder druk aan. Wat volgens Post ook vervelend is, is de beschadiging van de teer- of bitumenlaag op het casco. “Een dunne laag ijs is nog scherper dan een scheermes en haalt de beschermende laag van je schip af. Maar daar is helaas niets aan te doen.” Een specifiek probleem bij oude geklonken schepen is dat klinknagels eruit gedrukt kunnen worden door het ijs, zeker als die klinknagels toch al onder druk staan door roestvorming.
We vragen ook nog twee woonboot verzekeraars naar een reactie. Marcel Schoen van NHV heeft nog nooit een schadeclaim gehad door ijsgang. “De meeste boten kunnen wel tegen een stootje. Als je vastzit in het ijs en je krijgt toch schade, dan is dat gedekt onder de noemer ‘van buiten komend onheil’. Dat geldt natuurlijk ook voor kruiend ijs”, aldus Schoen. Volgens Johan van Assen van DOV staan in hun polisvoorwaarden geen bepalingen over ijsvrij houden, omdat het in de meeste gevallen niet noodzakelijk is. In welke gevallen dan wel? Daar heeft hij een duidelijk antwoord op: “Als je in water ligt waar scheepvaart door (dik) ijs heen vaart, en als je aan een grote ijsvlakte ligt. In beide gevallen kunnen – als je strak ingevroren ligt – scheuren in het ijs doorgaan in de betonnen bak. Ook als je op een plek ligt met grote waterstandsverschillen is het raadzaam de bak ijsvrij te houden. Natuurlijk is het altijd beter je boot ijsvrij te houden, maar we moeten ook aansluiten bij de dagelijkse praktijk.”
Weet u het al of is de verwarring nog groter geworden? Twijfelt u of ijsvrij houden nodig is, vraag dan uw arken bouwer, werf en verzekeraar wat wijsheid is in uw specifieke geval. Als u dan besluit om uw boot ijsvrij te houden, zijn er verschillende manieren. U kunt net als de heer Post gaan zagen als het ijs dik genoeg is om erop te staan. Of zodra de ijsvorming begint, elke dag even het ijs kapotmaken met een schop of stuk hout of ijzer. IJsvrij systemen waarbij je geen spierkracht nodig hebt, zijn gebaseerd op het feit dat stromend water minder snel bevriest dan stilstaand water en dat het water onder de oppervlakte warmer is dan daarboven. Houd het water in beweging door middel van een pomp of een ringleiding met gaatjes waar water of lucht doorheen gepompt wordt. Gewoon één of twee pompjes in het water hangen kan ook. Het is een kwestie van uitproberen, want hoeveel pompjes je nodig hebt, hangt ook af van hoe hard het vriest en hoe groot het wateroppervlak is. Een oplossing die ook nog wel eens genoemd wordt is stro neerleggen tussen het ijs en de boot. Ziet u het niet zitten om zelf te experimenteren, dan kunt u altijd nog de hulp inroepen van een onderhoudsbedrijf voor boten.
